SCATTER PLOT MATRIX ANALYSIS OF AIR POLLUTANTS IN KARABÜK PROVINCE
AbstractAbstract: The air pollutants, mainly emitted from industries, households and transport sectors, are tested by scatter plotting, nonparametric rank correlation analyses and linear trend analyses. This technique is an easy way to see final conclusion and can be applied to the any type of series to comment on the series relationship. Each pollutant versus others in a matrix form is studied separately and relationship is also tested by statistical analyses. In Karabük province, there are three air pollutants measuring stations. The data between 1st of January 2016 to 14th April of 2018 are gathered from air pollutants monitoring networks of Ministry of Environment and Urbanization (MEU) and then statistical tests are applied for finding the relationships. However, the data series have some missing gaps and these gaps were not considered during analyses. The main relationships between pollutants are also supported by correlation test. According to the study, in 2016, the R2 values are not show high relationship between the pollutants except for PM10 and CO. It was the main conclusion of inefficient burning of fuels. The relationship between these two pollutants is strong and emitted by the same type of source due to scatter plotting of measured values and rank scatters plotting. They are increasing and decreasing during the same time interval. In the same year, however, the correlations between all pollutants are statistically resulted in a relationship. In 2017, the results are a little different and PM10 is not having a relationship with other pollutants. The scatter diagrams and nonparametric rank correlation is showing that there is some relationship but not strong. The PM10 concentration is affected by some outer parameters. In 2018, there is no relationship between any pollutants. Only 95 days data were analyzed, and commenting due to these series was not showing any relationship. However, the correlation analyses give only a relationship between SO2 and CO. Özet: Bu çalışmada, sanayi, hanehalkı ve ulaştırma sektörlerinden salınan ölçülmüş hava kirleticilerin arasındaki ilişkileri, dağılım grafiği, parametrik olmayan dizi korelasyon analizleri ve doğrusal eğilim analizleri ile test edilmiştir. Bu teknik, nihai sonucu görmenin basit bir yolu olup, seriler arası bağıntıya yorum yapmak için uygulanabilir. Matriks formundaki her bir kirletici diğer kirleticilere karşı tek tek incelenir ve bağıntı istatistiksel analizlerle test edilir. Karabük ilinde üç adet hava kirliliği izleme istasyonu bulunmaktadır. 1 Ocak 2016 ve 14 Nisan 2018'e arası veriler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın (MEU) hava kirliliği izleme ağından toplanmış ve daha sonra kirleticiler arası bağıntıyı bulmak için istatistiksel testler uygulanmıştır. Bunun yanında, veri serilerinde eksiklikler tespit edilmiş ve bu eksik verilerin olduğu günler, analizler de dikkate alınmamıştır. Ayrıca kirleticiler arasındaki bağıntılar korelasyon testleri ile de incelenmiştir. Çalışmaya göre, 2016'da, R2 değerleri PM10 ve CO dışındaki kirleticiler arasında yüksek bir ilişki göstermemektedir. Aslında bu yakıtların verimsiz yanmasının bir sonucudur. Bu iki kirletici arasındaki ilişki kuvvetlidir ve ölçülen değerlerin dağılım grafiklerine ve sıralı dağılım grafiğine bağlı olarak aynı tip kaynak emisyonundan atılmıştır. Ayrıca aynı zaman aralığında artmakta ve azalmaktadır. Bununla birlikte, aynı yıl için, tüm kirleticiler arasındaki korelasyon istatistiksel olarak bir ilişki göstermektedir. PM10 emisyonu dış parametrelerin etkisi altındadır. 2017 yılı için sonuçlar farklı bulunmuştur. PM10 diğer kirleticilerle ilişki içinde değildir. Dağılım grafikleri ve parametrik olmayan rank korelasyonu, bazı ilişkilerin olduğunu ancak ilişkinin güçlü olmadığını göstermektedir. 2018'de, herhangi bir kirletici arasında bir ilişki yoktur. Sadece 95 günlük veriler analiz edilmiş ve bu serilere dayanan yorumlara göre, kirleticiler arası bağıntı tespit edilmemiştir. Bununla birlikte, korelasyon analizleri sadece SO2 ve CO arasında bir ilişki vermektedir.